W grupie Wytycznych dla obiektów mostowych, poddanych konsultacji przez MI, pojawiły się Wytyczne dotyczące bezpieczeństwa w tunelach. To efekt rosnącej liczby budowanych i planowanych tuneli.
Wytyczne projektowania zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz wytyczne projektowania wentylacji tuneli drogowych stanowią powiązane ze sobą opracowania, odnoszące się do kluczowego problemu bezpieczeństwa w takich obiektach: ryzyka pożaru i wystąpienia niebezpiecznego zadymienia. Obowiązujące przepisy techniczno-budowlane nie regulują dostatecznie tych kwestii, także dlatego że w Polsce nie budowaliśmy do tej pory zbyt wielu tuneli. To się zmienia w ostatnich latach: planowane bądź już realizowane są długie odcinki z tunelami na drodze S3 na Dolnym Śląsku, S19 na Podkarpaciu, na „zakopiance” i w miastach: w Warszawie pod Ursynowem czy w Świnoujściu między wyspami Wolin i Uznam.
Nowe podejście do zabezpieczeń ppoż
W Wytycznych zabezpieczeń przeciwpożarowych wprowadzonych zostało kilka nowych pojęć. Jest to np. analiza ryzyka dla danego tunelu, która wymaga wzięcia pod uwagę wszystkich czynników projektowych i warunków ruchu mających wpływ na bezpieczeństwo. Chodzi tu zwłaszcza o cechy charakterystyczne ruchu drogowego, długość tunelu i jego geometrię, jak również przewidywaną liczbę samochodów ciężarowych na dobę. Pojawia się wymaganie budowania korytarzy ewakuacyjnych, prowadzących bezpośrednio na zewnątrz lub do schronu ewakuacyjnego (to też jest nowe pojęcie). Na etapie projektowania tworzy się również scenariusze pożarowe, czyli – opis sekwencji możliwych zdarzeń w czasie pożaru, uwzględniające sposób funkcjonowania urządzeń przeciwpożarowych i innych technicznych środków zabezpieczających, urządzeń użytkowych lub technologicznych, oraz ich współdziałanie i oddziaływanie na siebie.
Wytyczne formułują również wymagania dla konstrukcji tuneli. Konstrukcja nośna tunelu powinna mieć odporność ogniową, która w przypadku pożaru zapewnia określony czas na samodzielne opuszczenie miejsca niebezpiecznego przez użytkowników tunelu oraz umożliwia działania służb ratowniczych, bez zagrożenia zawalenia się tej konstrukcji. Są oczywiście wzory wyliczania tej odporności.
Określone są również zasady ewakuacji i strategia wyjścia ludzi z tunelu. Tunele o długości powyżej 500 m powinien mieć oznakowane wyjście awaryjne, zamykane drzwiami w klasie odporności ogniowej EI120 i rozmieszczone maksymalnie co 250 m. Jeżeli tunel jest dwunawowy o długości powyżej 500 m powinny być zapewnione przejścia poprzeczne.
Wytyczne podają też wykaz urządzeń przeciwpożarowych i innych elementów służących bezpieczeństwu pożarowemu w tunelu. Obowiązkowymi elementami wyposażenia są zatem: System Sygnalizacji Pożaru, stałe urządzenia gaśnicze, elementy zaporowe, oświetlenie ewakuacyjne i oznaczenie dróg ewakuacyjnych, zapewniona łączność, schrony ewakuacyjne, punkty alarmowe, hydranty oraz wentylacja pożarowa.
Wentylacja: długość ma znaczenie
Wentylacja pożarowa wchodzi w zakres drugiego opracowania, dotyczącego projektowania systemów wentylacji tuneli drogowych. Wytyczne dotyczą tuneli o długości przekraczającej 250 m, znajdujących się w ciągach dróg publicznych, w tym w transeuropejskiej sieci drogowej, w warunkach normalnej eksploatacji oraz w warunkach pożaru.
W tunelu, w zależności od jego długości, powinien być przewidziany skuteczny system wentylacji do kontrolowania zanieczyszczeń, powstających w warunkach normalnej eksploatacji tunelu oraz do kontrolowania rozprzestrzeniania się dymu i ciepła w warunkach pożaru. W normalnych warunkach wentylacja powinna zapewnić: kontrolowanie zanieczyszczeń emitowanych przez pojazdy drogowe i przejrzystość powietrza w tunelu. W warunkach pożaru systemy wentylacyjne powinny zapewnić możliwość ewakuacji ludzi, bezpieczeństwo ekip ratowniczo-gaśniczych i zapewnić kontrolowanie rozprzestrzeniania się dymu i ciepła.
Rodzaje wentylacji są znane: w tunelach stosuje się wentylację naturalną bądź mechaniczną, która może być: wzdłużna, poprzeczna lub półpoprzeczna. Jeden rodzaj powinien być zastosowany na całej długości tunelu, ale dopuszcza się zastosowanie innego rodzaju wentylacji na potrzeby normalnej eksploatacji niż na warunki pożaru. Podstawowym kryterium wyboru systemu wentylacji tunelu jest jego długość. W dalszej kolejności w procesie projektowania należy brać pod uwagę organizację ruchu w tunelu, rodzaj pojazdów poruszających się w tunelu i ich prędkość projektową, prognozę ruchu oraz uwarunkowania środowiskowe.
Wentylację naturalną można stosować w tunelu: dwukierunkowym, jeżeli jego długość nie przekracza 500 m, a jednokierunkowym – o długości nieprzekraczającej 700 m. Zastosowanie wentylacji naturalnej w tunelu, prowadzącym więcej niż dwa pasy ruchu w danym kierunku, wymaga potwierdzenia nieprzekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza w warunkach normalnej eksploatacji. Zastosowanie wentylacji naturalnej w tunelu o długości przekraczającej 250 m wymaga potwierdzenia skuteczności jej działania na podstawie analizy ryzyka.
Tunel wyposażony w system wentylacji mechanicznej na potrzeby normalnej eksploatacji, powinien być wyposażony w urządzenia monitorujące prędkość przepływu powietrza w tunelu, jakość powietrza w tunelu i urządzenia służące do zamykania go dla ruchu. System ma tak zadziałać, że gdy stężenie tlenku węgla, dwutlenku azotu oraz współczynnik absorpcji przekroczą graniczne wartości, tunel zostanie zamknięty dla ruchu a osoby znajdujące się nim go opuszczą. System wentylacji mechanicznej na potrzeby normalnej eksploatacji w tunelu powinien być uruchamiany i sterowany automatycznie z czujników, monitorujących jakość powietrza w tunelu.
Opracowanie bardzo szczegółowo instruuje, kiedy jakie systemy wentylacji mogą być stosowane i opisuje procedury na wypadek pożaru. Według wytycznych np. siła niezbędna do otwarcia dowolnych drzwi ewakuacyjnych, znajdujących się na drodze ewakuacji z nawy objętej pożarem na zewnątrz, nie powinna przekraczać 100 N.
Istotne są w Wytycznych również zalecenia dotyczące utrzymania. System wentylacji mechanicznej tunelu powinien być regularnie konserwowany i kontrolowany. Taka kontrola systemu mechanicznej wentylacji powinna obejmować system wykrywania pożaru i/lub detekcji zanieczyszczeń oraz poprawność działania urządzeń. Podczas kontroli testowane systemy powinny zostać uruchomione automatycznie. Testy okresowe należy wykonywać co najmniej raz w roku.
Wytyczne stosuje się do tuneli drogowych, znajdujących się na etapie projektowania oraz do istniejących tuneli drogowych w fazie rozbudowy lub przebudowy, odpowiednio do zakresu prowadzonych prac.
Czas zgłaszania uwag
Wytyczne dotyczące zabezpieczeń przeciwpożarowych oraz systemów wentylacji zostały przedstawione podczas webinarium konsultacyjnego nowego systemu Wzorców i Standardów w drogownictwie, które odbyło się 10 listopada. Podczas tego spotkania zaprezentowane zostały również Wytyczne projektowania elementów i urządzeń ochrony środowiska na drogowych obiektach inżynierskich, dotyczące mostów.
Webinarium było jednym z 9 organizowanych w ramach konsultacji publicznych nowego systemu przepisów technicznych w drogownictwie. Webinaria odbywają się w każdy wtorek o godz. 10:00, aż do 1 grudnia. Ich dokładny harmonogram i link do najbliższego spotkania znaleźć można w tym miejscu.
Z projektami Wytycznych można zapoznać się na specjalnej stronie internetowej Ministerstwa Infrastruktury
Opinie o proponowanych rozwiązań można wyrazić na Forum Dyskusyjnym lub przesłać na specjalnie utworzoną skrzynkę mailową konsultacje@kongresdrogowy.pl