Najwyższa Izba Kontroli opublikowała 8 kwietnia wyniki przeprowadzonej w ubiegłym roku kontroli wybranych dróg powiatowych i gminnych. Oceniła pozytywnie tworzenie ich powiązań z siecią dróg wojewódzkich i krajowych, a zwłaszcza realizację inwestycji dofinansowywanych ze środków NPPDL. Jednocześnie wytknęła poważne zaniedbania w bieżącym zarządzaniu drogami lokalnymi.
Kontrola zatytułowana “Organizacja sieci dróg powiatowych i gminnych z uwzględnieniem efektów realizacji Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych” była prowadzona od 4 kwietnia do 30 lipca 2013 r. Objęła 14 powiatowych i 21 gminnych zarządców dróg oraz cztery starostwa powiatowe nie będące zarządcą dróg._x005F_x000D_
Formułując generalną ocenę pozytywną, NIK uwzględniła w szczególności efekty realizacji Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych. W wyniku realizacji pierwszej edycji Programu przeprowadzona została w latach 2009-2011 modernizacja i rozbudowa sieci dróg lokalnych o łącznej długości ponad 8,2 tys. km, których wartość wyniosła 6,1 mld zł. Inwestycje drogowe w ramach tego Programu zostały dofinansowane dotacjami celowymi z budżetu państwa, których łączna kwota wyniosła ponad 2,9 mld zł (środki własne jednostek samorządu terytorialnego stanowiły natomiast 3,2 mld zł). W ramach drugiej edycji NPPDL (do końca 2012 r.) zrealizowano 463 przedsięwzięcia inwestycyjno-remontowe o łącznej wartości 685 mln zł (kwota dotacji celowych z budżetu państwa stanowiła 195 mln zł). Łącznie zmodernizowano i rozbudowano drogi lokalne na długości 827 km._x005F_x000D_
Jednocześnie – czytamy w podsumowaniu kontroli – zidentyfikowane zostały nieprawidłowości, które NIK ocenia negatywnie. Rażące zaniedbania większości zarządców dróg w zakresie prawidłowego oznakowania dróg oraz sporządzania projektów stałych organizacji ruchu, w powiązaniu ze złym stanem technicznym dróg lokalnych, powodowały wysoki poziom zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ponad połowa zarządców dróg nie posiadała w szczególności planów rozwoju sieci drogowej, aktualnej ewidencji dróg oraz nie dokumentowała właściwie dokonywanych przeglądów ich stanu technicznego. Stwierdzone zostały liczne przypadki nierzetelnego nadzoru inwestorskiego w toku realizacji robót drogowych. Zaniedbania w tym zakresie mogą być przyczyną wystąpienia w przyszłości uszkodzeń całej konstrukcji odcinków dróg i spowodować konieczność wykonywania rozległych robót naprawczych._x005F_x000D_
Według NIK Zarządcy dróg wojewódzkich i krajowych “w ograniczony sposób współdziałali” z zarządcami dróg gminnych i powiatowych w zakresie realizacji podstawowego celu Programu, a mianowicie tworzenia powiązań sieci dróg powiatowych i gminnych z siecią dróg wojewódzkich, prowadzącego do zwiększenia dostępności do lokalnych ośrodków gospodarczych. Brak takiej współpracy utrudniał przeznaczanie środków z Programu na zadania najbardziej efektywne, z punktu widzenia ponadlokalnej sieci dróg._x005F_x000D_
Zarządcy dróg – twierdzi NIK – nie realizowali niektórych obowiązków, które miały służyć ocenie stanu technicznego dróg oraz zapewnieniu bezpieczeństwa ruchu drogowego. 20 spośród 35 skontrolowanych zarządców dróg (57%) nie opracowało planów rozwoju sieci drogowej, mimo takiego obowiązku wynikającego z ustawy o drogach publicznych. Brak tych planów utrudniał kompleksowe rozwiązywanie problemów transportowych i komunikacyjnych występujących na obszarach gmin i powiatów, uniemożliwiał także stwierdzenie, czy wybór zadań realizowanych w ramach Programu był optymalny. Zarządcy ci dokonywali wyboru odcinków do budowy, przebudowy lub remontu dróg na podstawie bieżących, nieudokumentowanych ocen._x005F_x000D_
Tylko trzy (9%) skontrolowane jednostki posiadały zatwierdzone organizacje ruchu na wszystkich zarządzanych przez siebie drogach (28 jednostek posiadało zatwierdzone organizacje ruchu dla części zarządzanej sieci, a w czterech brak było w ogóle takich organizacji). Oznakowania dróg nie posiadających zatwierdzonych organizacji ruchu były w znacznym stopniu zdezaktualizowane, gdyż nie uwzględniały zmian wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach. We wszystkich 35 skontrolowanych jednostkach wystąpiły przypadki lokalizowania znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń brd niezgodnie z zatwierdzonymi organizacjami ruchu, bądź niezgodnie z wymogami rozporządzenia._x005F_x000D_
22 zarządców dróg (63%) nie prowadziło książek drogi lub prowadzona przez nich ewidencja była niekompletna bądź nieaktualna. Także 22 zarządców nie posiadało dzienników objazdu dróg. Naruszało to postanowienia rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie sposobu numeracji i ewidencji dróg publicznych. U 29 zarządców (83%) stwierdzono braki w zakresie przeprowadzania okresowych kontroli stanu technicznego dróg i drogowych obiektów inżynierskich (rocznych i pięcioletnich). Zaniechania te dotyczyły bądź nieprzeprowadzania tych kontroli w ogóle, przeprowadzania ich w niepełnym zakresie, bądź nie na wszystkich drogach. Stanowiło to naruszenie przepisów zarówno ustawy o drogach publicznych, jak i Prawa budowlanego._x005F_x000D_
Ustalenia kontroli NIK wskazują na zły stan techniczny dróg lokalnych i liczne błędy w zakresie prawidłowego ich oznakowania. Zaniedbania w tym zakresie są tak duże, że ich likwidacja zajmie wiele lat, jeśli nie zostanie stworzony długofalowy system wsparcia finansowego zasilenia utrzymania dróg lokalnych (szczególnie powiatowych i gminnych) z budżetu państwa. Zdaniem NIK istnieje także potrzeba podjęcia kompleksowych rozwiązań w zakresie zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wieloletnie zaniedbania w zakresie wprowadzenia stałych organizacji ruchu uniemożliwiają osiągnięcie spójności i logiczności oznakowania. Potrzebna jest także weryfikacja, przez organy zarządzające ruchem i nadzorujące zarządzanie ruchem, istniejącego oznakowania dróg powiatowych i gminnych._x005F_x000D_
Stwierdzona w toku kontroli skala braku projektów organizacji ruchu stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, nie ma bowiem podstawy niezwłocznego odtwarzania oznakowania, które zostało uszkodzone w trakcie eksploatacji lub usunięte bez udziału i wiedzy zarządzających drogami publicznymi. Z ustaleń kontroli wynika, że obowiązujące przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowych warunków zarządzania ruchem na drogach, nie nakazują wprost zarządcom dróg sporządzania i posiadania stałej, zatwierdzonej organizacji ruchu w odniesieniu do wszystkich dróg, którymi zarządzają. Obowiązek sporządzania i zatwierdzania projektów organizacji ruchu na nowo wybudowanych drogach lub w razie dokonywania zmian na drogach istniejących określono w � 4 wspomnianego rozporządzenia. Przepis ten nie przesądza, w ocenie NIK jednoznacznie, czy w odniesieniu do dróg istniejących, na których nie dochodziło do zmian organizacji ruchu istnieje obowiązek posiadania dokumentacji organizacji ruchu (tj. zatwierdzonego projektu stałej organizacji ruchu)._x005F_x000D_
W związku z powyższym NIK uznała za celowe jest ponowne wystąpienie do Ministra Infrastruktury i Rozwoju o wprowadzenie w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych warunków zarządzania ruchem na drogach oraz wykonywania nadzoru nad tym zarządzaniem zmiany polegającej na jednoznacznym sformułowaniu wymogu opracowania, zatwierdzenia i stosowania projektów stałej organizacji ruchu dla wszystkich dróg publicznych._x005F_x000D_
Elementem stanowiącym novum w pracy Najwyższą Izbę Kontroli, był zorganizowany w trakcie kontroli (w czerwcu 2013 r.) panel ekspertów w sprawach będących przedmiotem działań kontrolnych. Odbył sie on w siedzibie Oddziału NIK w Poznaniu, który odpowiadał za tę kontrolę. DO udziału w panelu zaproszono również przedstawiciela Polskiego Kongresu Drogowego. Sprawozdanie ze spotkania ekspertów stanowi jeden z załączników protokołu kontroli. Na podstawie ustaleń kontrolnych, a także wypowiedzi w trakcie Panelu ekspertów, Izba sformułowała następujące wnioski:_x005F_x000D_
- Do Ministra Infrastruktury i Rozwoju o znowelizowanie – na podstawie art. 10 ust. 12 ustawy Prawo o ruchu drogowym – rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków zarządzania ruchem na drogach publicznych oraz wykonywania nadzoru nad tym zarządzaniem.
- Do właścicieli infrastruktury dróg gminnych i powiatowych o zwiększenie nadzoru nad: sporządzaniem planu rozwoju sieci drogowej, prowadzeniem aktualnej ewidencji dróg oraz przeprowadzaniem i właściwym dokumentowaniem przeglądów stanu technicznego dróg. Domaga się także wzmożenia kontroli w zakresie sporządzania projektów stałych organizacji ruchu oraz prawidłowego oznakowaniem dróg, o sprawowanie skutecznego nadzoru inwestorskiego w toku bieżącej realizacji robót oraz na etapie ich odbioru końcowego.
- Do starostów zarządzających ruchem na drogach powiatowych i gminnych o zaprzestanie stosowania nielegalnej praktyki przekazywania innym podmiotom prawnym kompetencji i obowiązków organu zarządzającego ruchem na podległych drogach wynikających z ustawy Prawo o ruchu drogowym i o zapewnienie prowadzenia w odniesieniu do wszystkich dróg, podległych im w zakresie zarządzania ruchem, kontroli prawidłowości stosowania i funkcjonowania znaków drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, a także ich zgodności z zatwierdzoną organizacją ruchu.
- Do wojewodów jako organów sprawujących nadzór nad zarządzaniem ruchem o dokonywanie ocen organizacji ruchu w zakresie zgodności z obowiązującymi przepisami oraz bezpieczeństwem ruchu drogowego.
- Do komendantów wojewódzkich Policji i komendantów powiatowych (miejskich) Policji o wykorzystywanie w szerszym zakresie uprawnień wynikających z ustawy Prawo o ruchu drogowym do wydawania zaleceń podmiotom odpowiedzialnym za utrzymanie powiatowych i gminnych dróg publicznych w zakresie usuwania nieprawidłowości co do ich stanu technicznego i oznakowania.
- Do wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego i powiatowych inspektorów nadzoru budowlanego o zwiększenie częstotliwości kontroli w jednostkach zarządzających drogami publicznymi w zakresie realizacji wynikających z ustawy Prawo budowlane obowiązków w zakresie utrzymania dróg i obiektów inżynierskich.