Radcowie prawni: Aneta Przedpełska i Daniel Wycinka z Kancelarii Prawnej Trusiewicz Siwko omówili podczas konferencji “Consensus facit legem. Dobre praktyki przy zawieraniu i realizacji kontraktów na projekty drogowe” rozwiązywanie sporów między inwestorem a wykonawcą. Skupili się na mediacji, jako stosunkowo nowej, ale bardzo perspektywicznej formule prawnej._x005F_x000D_

Aneta Przedpełska przedstawiła dane dotyczące popularności tego sposobu rozwiązywania sporów w innych krajach. Wyróżniają się tu Stany Zjednoczone, gdzie 90% sądów okręgowych stosuje procedury alternatywnych, pozasądowych metod rozwiązywania sporów, w tym mediacji, a 98% sporów prowadzonych w sądach USA kończy się zawarciem ugody._x005F_x000D_

Z tej perspektywy ciekawie prezentuje się porównanie efektywności ekonomicznej mediacji na tle innych procedur w Europie. Na przykładzie hipotetycznego sporu o wartości 200.000 EUR w kilku krajach europejskich i Polsce wynika, że wszędzie postępowanie sądowe jest kosztowne (z wyjątkiem Niemiec, gdzie wynosi ok. 10 tys. EUR, w pozostałych przypadkach od ok. 21 tys. EUR w Czechach, do ok. 51 tys. EUR w Anglii; w Polsce ok. 47 tys. EUR) i długotrwałe (od 246 dni w Niemczech dni, do 1280 dni w Czechach; w Polsce 540 dni). Zauważono także duży koszt arbitrażu (od ok. 21 tys. EUR w Czechach, do ok. 67 tys. EUR w Anglii; w Polsce ok. 51 tys. EUR), ale i jego efektywność (czas prowadzenia od 200 dni w Niemczech, do 357 dni w Czechach; w Polsce 352 dni)._x005F_x000D_

W przypadku takiego samego sporu, mediacja prezentuje się jako postępowanie wyraźnie tańsze (od 7 tys. EUR w Niemczech, do ok. 37 tys. EUR w Anglii; w Polsce ok. 10 tys. EUR) i szybsze (od 45 dni w Niemczech, do 85 dni w Anglii; w Polsce 42 dni). Tym samym mediacja gospodarcza w Polsce przebiega 13 razy sprawniej niż postępowanie sądowe, generuje 5 razy mniejsze koszty niż postępowanie sądowe, jest 8 razy szybsza niż arbitraż i przynosi 3,5 razy mniejsze koszty niż arbitraż._x005F_x000D_

To miedzy innymi z tych względów w Polsce obserwuje się systematycznie zwiększającą się popularność mediacji w sprawach gospodarczych. O ile w roku 2006 mediacja sądowa dotyczyła jedynie 256 spraw, o tyle w pierwszej połowie 2012 takich przypadków było już blisko 2 tys._x005F_x000D_

Istotą mediacji jest wprowadzenie do rozmów ugodowych stron osoby trzeciej – niezależnego mediatora. Mediator nie rozstrzyga sporu – nie jest sędzią. Ponadto nie wydaje opinii, nawet na wyraźne życzenie stron, jak również nie reprezentuje żadnej ze stron. Mediacja, jako postępowanie bardzo niesformalizowane, gwarantuje stronom kontrolę nad jej przebiegiem, zapewnia zachowanie relacji pomiędzy przedsiębiorcami, jak również pozwala kreować wiele rozwiązań i opcji rozwiązania konfliktu. W przypadku osiągnięcia ugody przez strony, po jej zatwierdzeniu przez sąd, nabywa ona mocy ugody zawartej przed sądem. Po nadaniu jej klauzuli wykonalności jest tytułem wykonawczym. Watro również dodać, iż wszczęcie postępowania mediacyjnego przerywa bieg przedawnienia._x005F_x000D_

W drugiej części prezentacji Daniel Wycinka odniósł się do wątpliwości w zakresie stosowania mediacji w projektach realizowanych na podstawie umów w zamówieniach publicznych. Jak zauważono, w świetle zasad dyscypliny finansów publicznych, instytucje zamawiające roboty drogowe niechętnie odwołują się do polubownych sposobów rozstrzygania sporów w obawie o odpowiedzialność za dowolność ustaleń stron i tym samym ewentualne naruszenia dyscypliny finansów publicznych (art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 z późn. zm.)._x005F_x000D_

Daniel Wycinka odniósł się krytycznie do takiej praktyki, wskazując, iż brak jest wystarczających podstaw prawnych do takiego stanowiska. Na tle dopuszczalności miarkowania kary umownej przewidzianej w umowie w sprawie zamówienia publicznego, Sąd Najwyższy wypowiedział się jednoznacznie za dopuszczalnością takiego rozwiązania. Posiłkując się tą drogą orzeczniczą, można opowiedzieć się, iż analogiczne rozumowanie dopuszcza stosowanie mediacji i zawieranie w toku mediacji ugód._x005F_x000D_

Należy zaakcentować, że mediacja jest sposobem na ustalenie i dochodzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych we właściwej wysokości, jak również szybsze rozstrzygnięcie powstałego sporu. To ostatnie może być szczególnie istotne, gdy warunkuje możliwość kontynuowania realizacji inwestycji publicznej. Z tych względów należy opowiedzieć się za dopuszczalnością i celowością stosowania mediacji także w projektach realizowanych na podstawie udzielonych zamówień publicznych._x005F_x000D_

Spory – prezentacja możliwych rozwiązań (TS Kancelaria – Warszawa, 20.02.2013)