Forum zorganizowali wspólnie: Polski Kongres Drogowy oraz Marszałek Województwa Podkarpackiego. W pierwszym dniu odbyła się międzynarodowa konferencja “Via Carpatia: szanse i uwarunkowania realizacji w perspektywie międzynarodowej i krajowej”, pod honorowym patronatem Ministra Infrastruktury i Budownictwa. Obrady toczyły się w nowoczesnym Centrum Wystawienniczo-Kongresowym woj. podkarpackiego w Jasionce k. Rzeszowa.

Budowa drogi Via Carpatia, ma znaczenie ogólnoeuropejskie, ogólnokrajowe a także kluczowe dla regionu podkarpackiego – wskazał marszałek województwa Władysław Ortyl. Przypomniał, że inicjatywa utworzenia szlaku „Via Carpatia” została sformalizowana w Łańcucie 27 października 2006 r., podczas konferencji „Jedna droga – cztery kraje”, zakończonej podpisanej deklaracji rządów Polski, Litwy, Słowacji i Węgier. Trzy lata później do inicjatywy przystąpiły kolejne trzy państwa: Bułgaria, Rumunia i Grecja. Poza rządami zainteresowanych krajów, w organizowanie poparcia dla tej inicjatywy włączyły się także samorządy: 17 kwietnia 2015 r. podpisano w Rzeszowie porozumienie na rzecz budowy korytarza „Via Carpatia”, pomiędzy Województwem Podkarpackim, Komitatem Borsod-Abauj-Zemplen (Węgry) oraz słowackimi Samorządowymi Krajami Koszyckim i Preszowskim.

Głównym celem tych działań było wpisanie korytarza transportowego Via Carpatia, w całym jego przebiegu do sieci bazowej transeuropejskich korytarzy transportowych TEN-T, co zagwarantowałoby jego realizację do roku 2030. Niestety, podczas ostatniej rewizji przebiegu tych korytarzy, zakończonej w roku 2013, tak się nie stało – przypomniał wybrany na Podkarpaciu poseł do Parlamentu Europejskiego Tomasz Poręba, który bardzo mocno zaangażował się w projekt Via Carpatia. Jego zdaniem, winę za to ponosi ówczesny rząd Polski, który nie traktował tego szlaku priorytetowo. W efekcie, tylko odcinek Lublin-Rzeszów jest w sieci bazowej TEN-T i jest w trakcie przygotowań albo nawet realizacji. Reszta znajduje się w tzw. sieci komplementarnej, z terminem realizacji do 2050 roku. Zdaniem europosła, nie można pogodzić się z tak odległą perspektywą: konieczne jest lobbowanie już teraz za przeniesieniem na listę bazową przy kolejnej rewizji w roku 2023 oraz budowanie poszczególnych odcinków w ramach programów krajowych.

Nowe połączenie północy z południem Europy, integrujące systemy transportowe Litwy, Polski, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii i Grecji oraz rozwój wymiany gospodarczej między krajami Regionu Bałtyckiego i Regionu Karpackiego to główne cele utworzenia szlaku drogowego Via Carpatia. Zostały one potwierdzone przez uczestników międzynarodowej konferencji w sprawie dalszej współpracy w rozwoju korytarza oraz aktualizacji jego przebiegu, zorganizowanej 3 marca br. w Warszawie – przypomniał dyrektor Departamentu Dróg Publicznych MIiB Jarosław Waszkiewicz. Wzmocnienie współpracy pomiędzy krajami, przez które przebiega korytarz, pomoże w ubieganiu się o środki europejskie, w tym o środki w ramach instrumentu CEF (Connecting Europe Facility). Ważnym efektem konferencji było przystąpienie Ukrainy i Turcji do współpracy w zakresie Via Carpatia oraz otwarcie inicjatywy na inne kraje, w tym spoza UE.

Dyrektor Waszkiewicz poinformował również, że efektem ustaleń poczynionych podczas konferencji była zmiana rozporządzenia w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych. W maju Rada Ministrów postanowiła, że droga ekspresowa S16 zostanie wydłużona o odcinek Ełk (od węzła z S61) – Knyszyn (do węzła z S19). Ma w ten sposób być zapewniona ciągłość trasy Via Carpatia drogą o wysokich parametrach, do tej pory w jej planowanym przebiegu brakowało bowiem połączenia drogą szybkiego ruchu Suwałk i Białegostoku, na odcinku z Augustowa do Korycina, który nie został włączony przez Komisję Europejską do sieci TEN-T z uwagi na uwarunkowania środowiskowe.

Aby w pełni wykorzystać potencjalne możliwości jakie stwarza dla transportu drogowego Via Carpatia należy rozbudować projekt zarówno w kierunku południowym i w kierunku północnym przez Łotwę i Estonię do Finlandii, Szwecji i Norwegii – postulował prof. inż. Andrzej Jarominiak z oddziału SIiTK RP w przygotowanym na Forum referacie, który odczytał dr Lesław Bichajło.

Przedłużeniu na północ będzie sprzyjać uruchomienie stałej przeprawy podmorskim tunelem łączącym Estonię z Finlandią. W tym roku zakończono opracowanie studium wykonalności kolejowego tunelu “Talsinkifix”, łączącego Tallin z Helsinkami. Będzie on elementem magistrali kolejowej Rail Baltica. Tunel ma mieć długość 82-85 km, ma być zbudowany do 2030 roku. Tak jak tunel kolejowy pod Kanałem La Manche, może obsługiwać transport drogowy – będzie można przewozić nim samochody pod Zatoką Fińską na platformach kolejowych. Wybudowanie południkowej trasy drogowej, łączącej Europę Środkową i Południową udostępni jej państwom przez drogę E80 prowadzącą do stałych przepraw przez Bosfor w Stambule, dostęp do korytarzy transportu drogowego prowadzących w głąb Azji i na Bliski Wschód.

Droga S19 jest także bardzo istotna dla samej Polski i jej wschodnich województw. Zdaniem prof. Tomasza Komornickiego z Polskiej Akademii Nauk, nie zawsze prawidłowo uzasadniamy potrzebne inwestycje (tranzytem, a nie potrzebami wewnętrznymi). Gdyby decydować miały wyłącznie wskaźniki ruchowe, to ta droga nie byłaby uznana za priorytetową. Pomiar ruchu wykonany w 2015 r. na drogach Polski Wschodniej, po których odbywa się ruch międzynarodowy, wykazał że poza woj. podlaskim, w pozostałych nastąpił spadek przejazdów międzynarodowych (średnio dla kraju nastąpił w tym czasie wzrost o 17%, w woj. podlaskim – 13%). Jednakże wiele odcinków może odpowiadać jednocześnie na popyt regionalny i międzynarodowy, a w Polsce wschodniej istnieją obszary, które nawet po roku 2023 pozostaną słabo dostępne. Budowa drogi szybkiego ruchu może zmienić na korzyść wskaźniki dostępności, pojawia się również dodatkowe uzasadnienie zagrożeniem geopolitycznym za wschodnią granicą.

W faktycznej realizacji kluczowa będzie rola prawidłowego etapowania inwestycji – podkreślił prof. Komornicki. I tak się dzieje – to główny wniosek z prezentacji stanu zaawansowania prac nad powstawaniem drogi S19, przedstawionych przez dyrektorów Oddziałów GDDKiA w Białymstoku, Warszawie, Lublinie i Rzeszowie.

Temat ten przedstawimy w osobnej relacji. Powrócimy także do wydarzeń kolejnych dwóch dni Forum, które były poświęcone zapoznaniu się z przykładami realizacji inwestycji drogowych i mostowych na Podkarpaciu a także innowacyjnych badań, prowadzonych w Zakładzie Dróg i Mostów Politechniki Rzeszowskiej, kierowanym przez prof. Tomasza Siwowskiego.